تبلیغ مخلصانه (قرآن)یکی از عوامل بسیار موثر در پیشرفت دین خداوند اخلاص و عدم چشم داشت مادی پیامبران، در تبلیغ آن دین الهی بوده است. فهرست مندرجات۱.۱ - تبلیغ خالصانه پیامبران ۱.۱.۱ - اجر پیامبران ۱.۱.۲ - پیروی از فرستادگان خدا ۱.۱.۲.۱ - نشانه ای از اخلاص ۱.۱.۳ - اجر رسالت ۱.۱.۳.۱ - مزد دعوت ۱.۲ - لزوم اطاعت از پیامبران ۱.۲.۱ - نشانه صدق ۱.۲.۲ - لزوم پیروی ۱.۳ - عدم چشم داشت شعیب ۱.۳.۱ - انگیزه معنوی ۱.۴ - عدم چشم داشت صالح ۱.۵ - عدم چشم داشت لوط ۱.۵.۱ - دعوت برای خدا ۱.۶ - عدم چشم داشت نوح ۱.۷ - عدم چشم داشت هود ۱.۷.۱ - درخواست اجر از خدا ۱.۸ - عدم درخواست مزد ۱.۸.۱ - عدم چشم داشت اجر ۱.۸.۱.۱ - مزد رسالت ۱.۹ - زمینه اخلاص انبیا ۱.۹.۱ - اجر بر عهده خدا ۱.۹.۲ - طلب نکردن مزد ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - اخلاص در تبلیغ۱.۱ - تبلیغ خالصانه پیامبرانتبلیغ مخلصانه پیامبران، بدون درخواست مزد بود. ... قل لا اسـلکم علیه اجرا ان هو الا ذکری للعــلمین. «.... . بگو: «در برابر این (رسالت و تبلیغ)، پاداشی از شما نمی طلبم! این (رسالت)، چیزی جز یک یادآوری برای جهانیان نیست! (این وظیفه من است)» فان تولیتم فما سالتکم من اجر ان اجری الا علی الله... «و اگر از قبول دعوتم روی بگردانید، (کار نادرستی کرده اید چه اینکه) من از شما مزدی نمی خواهم مزد من، تنها بر خداست!.....» ۱.۱.۱ - اجر پیامبرانویـقوم لااسـلکم علیه مالا ان اجری الا علی الله... «ای قوم! من به خاطر این دعوت، اجر و پاداشی از شما نمی طلبم اجر من، تنها بر خداست!.....» یـقوم لااسـلکم علیه اجرا ان اجری الا علی الذی فطرنی افلاتعقلون. «ای قوم من! من از شما برای این (رسالت)، پاداشی نمی طلبم پاداش من، تنها بر کسی است که مرا آفریده است آیا نمی فهمید؟» وما تسـلهم علیه من اجر ان هو الا ذکر للعــلمین. «و تو (هرگز) از آنها پاداشی نمی طلبی آن نیست مگر تذکری برای جهانیان.» قل ما اسـلکم علیه من اجر... «بگو: «من در برابر آن (ابلاغ آیین خدا) هیچ گونه پاداشی از شما نمی طلبم....» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب لعــلمین. «من برای این دعوت، هیچ مزدی از شما نمی طلبم اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، هیچ اجر و پاداشی از شما نمی طلبم اجر و پاداش من تنها بر پروردگار عالمیان است.» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، اجر و پاداشی از شما نمی طلبم اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، اجری از شما نمی طلبم، اجر من فقط بر پروردگار عالمیان است.» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، پاداشی از شما نمی طلبم اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.» قل ما سالتکم من اجر فهو لکم ان اجری الا علی الله.... «بگو: «هر اجر و پاداشی از شما خواسته ام برای خود شماست اجر من تنها بر خداوند است، و او بر همه چیز گواه است.» ۱.۱.۲ - پیروی از فرستادگان خدا. . یـقوم اتبعوا المرسلین• اتبعوا من لایسـلکم اجرا وهم مهتدون. «.... «ای قوم من! از فرستادگان (خدا) پیروی کنید! از کسانی پیروی کنید که از شما مزدی نمی خواهند و خود هدایت یافته اند.» ۱.۱.۲.۱ - نشانه ای از اخلاصنخستین نشانه صدق آنها (پیامبران) این است که هیچ منفعت مادی در دعوتشان ندارند، نه از شما مالی می خواهند، و نه جاه و مقام، و نه حتی تشکر و سپاسگزاری و نه هیچ اجر و پاداش دیگر. این همان چیزی است که بارها در آیات قرآن در مورد انبیای بزرگ به عنوان نشانه ای از اخلاص و بی نظری و صفای قلب پیامبران روی آن تکیه شده، تنها در سوره شعرا پنج بار این جمله (و ما اسئلکم علیه من اجر) تکرار گردیده است. ۱.۱.۳ - اجر رسالت....قل لا اسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی... «.... بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی کنم جز دوست داشتن نزدیکانم (اهل بیتم)....» ۱.۱.۳.۱ - مزد دعوتدر سوره فرقان فرموده: "قل ما اسئلکم علیه من اجر الا من شاء ان یتخذ الی ربه سبیلا" و معنای آن به بیانی که در تفسیرش گذشت این است که: مزد من این است که یکی از شما بخواهد راهی به سوی پروردگارش اتخاذ کند، یعنی دعوت مرا به اختیار خود بپذیرد، همین مزد من است، و خلاصه چیزی بجز دعوت در کار نیست، نه اجری و نه مزدی. خدای تعالی در آیه مورد بحث- بر خلاف آیاتی که به عنوان شاهد ذکر گردید- اجری برای رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم معین کرده، و آن عبارت است از مودت نسبت به اقربای آن جناب، و این را به یقین از مضامین سایر آیات این باب می دانیم که این مودت امری است که باز به استجابت دعوت برگشت می کند، حال یا استجابت همه دعوت، و یا بعضی از آن که اهمیت بیشتری دارد. و به هر حال، ظاهر این استثناء این است که استثناء متصل است، نه منقطع، چیزی که هست باید بطور ادعاء مودت به ذی القربی را از مصادیق اجر دانست، پس دیگر حاجتی نیست به اینکه ما نیز مانند دیگران خود را به زحمت بیندازیم تا هر طور شده استثناء را منقطع بگیریم. ۱.۲ - لزوم اطاعت از پیامبراناطاعت از پیامبران، به دلیل تبلیغ خالصانه و بدون چشم داشت آنان لزوم دارد. وجاء من اقصا المدینة رجل یسعی قال یـقوم اتبعوا المرسلین• اتبعوا من لایسـلکم اجرا وهم مهتدون. «و مردی (با ایمان) از دورترین نقطه شهر با شتاب فرا رسید، گفت: «ای قوم من! از فرستادگان (خدا) پیروی کنید! از کسانی پیروی کنید که از شما مزدی نمی خواهند و خود هدایت یافته اند.» ۱.۲.۱ - نشانه صدق"از کسانی پیروی کنید که از شما اجر و مزدی در برابر دعوت خود نمی خواهند" (اتبعوا من لا یسئلکم اجرا). این خود نخستین نشانه صدق آنها است که هیچ منفعت مادی در دعوتشان ندارند، نه از شما مالی می خواهند، و نه جاه و مقام، و نه حتی تشکر و سپاسگزاری و نه هیچ اجر و پاداش دیگر. این همان چیزی است که بارها در آیات قرآن در مورد انبیای بزرگ به عنوان نشانه ای از اخلاص و بی نظری و صفای قلب پیامبران روی آن تکیه شده، تنها در سوره شعرا پنج بار این جمله (و ما اسئلکم علیه من اجر) تکرار گردیده است. ۱.۲.۲ - لزوم پیرویدر آیه جمله "من لا یسئلکم اجرا و هم مهتدون" را در اینجا آورده تا به علت متابعت مرسلین اشاره کرده باشد و بفرماید اینکه گفتیم رسولان را پیروی کنید علتش این است که رسولان خودشان راه یافته اند، و در راهنمایی شما هم مزدی نمی خواهند، چون پیروی کردن از غیر، برای یکی از دو جهت جائز نیست یا برای این که آن غیر خودش گمراه است و سخنش گمراهی است، معلوم است که گمراه را نباید در گمراهی اش پیروی کرد. و یا برای این که هر چند سخنش حق است و پیروی حق واجب است، لیکن او از این سخن حق منظور فاسدی دارد، او سخن حق را وسیله کسب مال یا جاه کرده، و یا غرض فاسد دیگری از این قبیل دارد. و اما سخن کسی که هم سخنش حق است و هم از داشتن اغراض فاسد مبرا و منزه است، و از گفتن آن سخن حق نه نقشه ای در نظر دارد و نه کید و خیانتی، باید از او پیروی کرد و سخنش را پذیرفت، و این رسولان چنینند، و در اینکه می گویند: " غیر از خدا را نپرستید"، هم راه یافته اند و هم اجر و مزدی از شما نمی خواهند، نه مال و نه جاه، پس واجب است که ایشان را پیروی کنید. ۱.۳ - عدم چشم داشت شعیبشعیب علیه‌السّلام به نداشتن کمترین چشم داشت مادی از مردم، در برابر ادای رسالت خویش تصریح کرد. اذ قال لهم شعیب الاتتقون «هنگامی که شعیب به آنها گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، پاداشی از شما نمی طلبم اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.» ۱.۳.۱ - انگیزه معنوی(و ما اسئلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العالمین). همان جمله های متحد المال و کاملا حساب شده که در آغاز دعوت سایر پیامبران آمده است: دعوت به تقوی، تاکید بر سابقه امانت در میان مردم، و تاکید بر این مساله که این دعوت الهی تنها انگیزه معنوی دارد و هیچ چشم داشت مادی از هیچکس در آن نیست، تا بهانه جویان و بدبینان آن را وسیله فرار خود قرار ندهند. ۱.۴ - عدم چشم داشت صالحصالح علیه‌السّلام به نداشتن کمترین چشم داشت مادی از مردم، در برابر تبلیغ رسالت خویش تصریح داشت. اذ قال لهم اخوهم صــلح... «هنگامی که صالح به آنان گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، پاداشی از شما نمی طلبم اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.» ۱.۵ - عدم چشم داشت لوطلوط علیه‌السّلام به نداشتن کمترین چشم داشت مادی از مردم، در قبال تبلیغ رسالت خویش تصریح داشت. اذ قال لهم اخوهم لوط... «هنگامی که برادرشان لوط به آنان گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، پاداشی از شما نمی طلبم اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.» ۱.۵.۱ - دعوت برای خدافکر نکنید این دعوت، وسیله ای برای آب و نان است و یک هدف مادی را تعقیب می کند، نه، "من کمترین پاداشی از شما نمی خواهم، اجر و پاداشم تنها بر پروردگار عالمیان است" (و ما اسئلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العالمین). ۱.۶ - عدم چشم داشت نوحنوح علیه‌السّلام به نداشتن کمترین چشم داشت مادی از مردم، در قبال تبلیغ رسالت خویش تصریح داشت. واتل علیهم نبا نوح اذ قال... «سرگذشت نوح را بر آنها بخوان! در آن هنگام که به قوم خود....» فان تولیتم فما سالتکم من اجر ان اجری الا علی الله وامرت ان اکون من المسلمین. «و اگر از قبول دعوتم روی بگردانید، (کار نادرستی کرده اید چه اینکه) من از شما مزدی نمی خواهم مزد من، تنها بر خداست! و من مامورم که از مسلمین (تسلیم شدگان در برابر فرمان خدا) باشم.» ویـقوم لااسـلکم علیه مالا ان اجری الا علی الله ومآ انا بطارد الذین ءامنوا انهم ملـقوا ربهم ولـکنی ارکم قوما تجهلون. «ای قوم! من به خاطر این دعوت، اجر و پاداشی از شما نمی طلبم اجر من، تنها بر خداست! و من، آنها را که ایمان آورده اند، (بخاطر شما) از خود طرد نمی کنم چرا که آنها پروردگارشان را ملاقات خواهند کرد (اگر آنها را از خود برانم، در دادگاه قیامت، خصم من خواهند بود) ولی شما را قوم جاهلی می بینم.» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، هیچ اجر و پاداشی از شما نمی طلبم اجر و پاداش من تنها بر پروردگار عالمیان است.» ۱.۷ - عدم چشم داشت هودهود علیه‌السّلام به نداشتن کمترین چشم داشت مادی از مردم، در برابر تبلیغ رسالت خویش تصریح داشت. وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من در برابر این دعوت، هیچ اجر و پاداشی از شما نمی طلبم اجر و پاداش من تنها بر پروردگار عالمیان است.» ۱.۷.۱ - درخواست اجر از خداسابقه زندگی من در میان شما گواه این حقیقت است که هرگز راه خیانت نپوئیدم و جز حق و صداقت در بساط نداشتم. باز تاکید می کند اکنون که چنین است و شما هم به خوبی آگاهید "از خدا بترسید و پرهیزگاری پیشه کنید و از من اطاعت نمائید" که اطاعتم اطاعت خدا است (فاتقوا الله و اطیعون). و اگر فکر می کنید من سودای مال در سر می پرورانم و اینها مقدمه رسیدن به مال و مقامی است بدانید "من کوچکترین اجری در برابر این دعوت از شما نمی خواهم" (و ما اسئلکم علیه من اجر). "اجر و پاداش من تنها بر پروردگار عالمیان است" (ان اجری الا علی رب العالمین). همه برکات و نعمتها از او است و من اگر چیزی می خواهم از او می خواهم، که پروردگار همه ما او است. ۱.۸ - عدم درخواست مزدپیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از هیچ گونه مزدی، در قبال تبلیغ رسالت خویش درخواست نکرد. اولـئک الذین هدی الله فبهدیهم اقتده قل لا اسـلکم علیه اجرا ان هو الا ذکری للعــلمین. «آنها کسانی هستند که خداوند هدایتشان کرده پس به هدایت آنان اقتدا کن! (و) بگو: «در برابر این (رسالت و تبلیغ)، پاداشی از شما نمی طلبم! این (رسالت)، چیزی جز یک یادآوری برای جهانیان نیست! (این وظیفه من است)» قل ما اسـلکم علیه من اجر الا من شاء ان یتخذ الی ربه سبیلا. «بگو: «من در برابر آن (ابلاغ آیین خدا) هیچ گونه پاداشی از شما نمی طلبم مگر کسی که بخواهد راهی بسوی پروردگارش برگزیند (این پاداش من است.)» قل ما سالتکم من اجر فهو لکم ان اجری الا علی الله وهو علی کل شیء شهید. «بگو: هر اجر و پاداشی از شما خواسته ام برای خود شماست اجر من تنها بر خداوند است، و او بر همه چیز گواه است!» ۱.۸.۱ - عدم چشم داشت اجرذلک الذی یبشر الله عباده الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت قل لااسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنا ان الله غفور شکور. «این همان چیزی است که خداوند بندگانش را که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند به آن نوید می دهد! بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی کنم جز دوست داشتن نزدیکانم (اهل بیتم ) و هر کس کار نیکی انجام دهد، بر نیکی اش می افزاییم چرا که خداوند آمرزنده و سپاسگزار است.» ۱.۸.۱.۱ - مزد رسالتاز آنجا که ابلاغ این رسالت از سوی پیامبر بزرگوار اسلام ص گاه این توهم را ایجاد می‌ک رد که او چه اجر و پاداشی در برابر رسالت خود از مردم می طلبد به دنبال این سخن به پیامبر دستور می دهد: "بگو: من هیچ اجر و پاداشی بر این موضوع از شما درخواست نمی کنم، جز اینکه ذوی القربای مرا دوست دارید" (قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی). دوستی ذوی القربی چنان که مشروحا بیان خواهد شد بازگشت به مساله ولایت و قبول رهبری ائمه معصومین ع از دودمان پیامبر ص می کند که در حقیقت تداوم خط رهبری پیامبر ص و ادامه مساله ولایت الهیه است، و پر واضح است که قبول این ولایت و رهبری همانند نبوت پیامبر ص سبب سعادت خود انسانها است و نتیجه اش به خود آنها بازگشت می کند. ۱.۹ - زمینه اخلاص انبیاتوجه به اجر و پاداش الهی، زمینه اخلاص انبیا در تبلیغ بود. واتل علیهم نبا نوح اذ قال لقومه یـقوم ان کان کبر علیکم مقامی وتذکیری بـایـت الله فعلی الله توکلت فاجمعوا امرکم وشرکآءکم ثم لایکن امرکم علیکم غمة ثم اقضوا الی ولاتنظرون• فان تولیتم فما سالتکم من اجر ان اجری الا علی الله وامرت ان اکون من المسلمین. «سرگذشت نوح را بر آنها بخوان! در آن هنگام که به قوم خود گفت: «ای قوم من! اگر تذکرات من نسبت به آیات الهی، بر شما سنگین (و غیر قابل تحمل) است، (هر کار از دستتان ساخته است بکنید.) من بر خدا توکل کرده ام! فکر خود، و قدرت معبودهایتان را جمع کنید سپس هیچ چیز بر شما پوشیده نماند (تمام جوانب کارتان را بنگرید) سپس به حیات من پایان دهید، و (لحظه ای) مهلتم ندهید! (اما توانایی ندارید! ) و اگر از قبول دعوتم روی بگردانید، (کار نادرستی کرده اید چه اینکه) من از شما مزدی نمی خواهم مزد من، تنها بر خداست! و من مامورم که از مسلمین (تسلیم شدگان در برابر فرمان خدا) باشم!» ۱.۹.۱ - اجر بر عهده خداولقد ارسلنا نوحا الی قومه انی لکم نذیر مبین «ما نوح را بسوی قومش فرستادیم (نخستین بار به آنها گفت): «من برای شما بیم دهنده ای آشکارم! » ویـقوم لااسـلکم علیه مالا ان اجری الا علی الله ومآ انا بطارد الذین ءامنوا انهم ملـقوا ربهم ولـکنی ارکم قوما تجهلون. «ای قوم! من به خاطر این دعوت، اجر و پاداشی از شما نمی طلبم اجر من، تنها بر خداست! و من، آنها را که ایمان آورده اند، (بخاطر شما) از خود طرد نمی کنم چرا که آنها پروردگارشان را ملاقات خواهند کرد (اگر آنها را از خود برانم، در دادگاه قیامت، خصم من خواهند بود) ولی شما را قوم جاهلی می بینم.» والی عاد اخاهم هودا قال یـقوم اعبدوا الله ما لکم من الـه غیره ان انتم الا مفترون• یـقوم لااسـلکم علیه اجرا ان اجری الا علی الذی فطرنی افلاتعقلون. «(ما) به سوی قوم عاد، برادرشان «هود» را فرستادیم (به آنها) گفت: «ای قوم من! خدا را پرستش کنید، که معبودی جز او برای شما نیست! شما فقط تهمت می زنید (و بتها را شریک او می خوانید)! ای قوم من! من از شما برای این (رسالت)، پاداشی نمی طلبم پاداش من، تنها بر کسی است که مرا آفریده است آیا نمی فهمید؟» قل ما اسـلکم علیه من اجر الا من شاء ان یتخذ الی ربه سبیلا. «بگو: «من در برابر آن (ابلاغ آیین خدا) هیچ گونه پاداشی از شما نمی طلبم مگر کسی که بخواهد راهی بسوی پروردگارش برگزیند (این پاداش من است.)» ۱.۹.۲ - طلب نکردن مزداذ قال لهم اخوهم نوح الاتتقون «هنگامی که برادرشان نوح به آنان گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. «من برای این دعوت، هیچ مزدی از شما نمی طلبم اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است.» اذ قال لهم اخوهم هود الاتتقون «هنگامی که برادرشان هود گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. اذ قال لهم اخوهم صــلح الاتتقون «هنگامی که برادرشان صالح گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. اذ قال لهم اخوهم لوط الاتتقون «هنگامی که برادرشان لوط گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. اذ قال لهم شعیب الاتتقون «هنگامی که برادرشان شعیب گفت: «آیا تقوا پیشه نمی کنید؟» وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین. قل ما سالتکم من اجر فهو لکم ان اجری الا علی الله وهو علی کل شیء شهید. «بگو: «هر اجر و پاداشی از شما خواسته ام برای خود شماست اجر من تنها بر خداوند است، و او بر همه چیز گواه است!» ۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اخلاص در تبلیغ». رده‌های این صفحه : تبلیغ | موضوعات قرآنی
|